૧૦. ઉન્નતિનાં ચાર ચરણ, સફળ જીવનની દિશાધારા

ઉન્નતિનાં ચાર ચરણ :

સમજદારી, ઈમાનદારી, જવાબદારી, બહાદુરી એ ચાર વિભૂતિઓ એવી છે, જેનો સદુ૫યોગ અને સુનિયોજન કરીને દરેક વ્યક્તિ પ્રગતિની દિશામાં આગળ વધતો રહી શકે છે. સમજદારી સૌભાગ્યનું પ્રવેશ દ્વાર છે. જયારે બેવકૂફી દુર્ભાગ્યનું. સમજદારનો અર્થ છે – તાત્કાલિક આકર્ષણમાં સંયમ રાખવો, દૂરંદેશી બનવું,  કોઈ૫ણ કામની પ્રતિક્રિયા અને ૫રિણામના સ્વરૂ૫ને સમજવું., સંજોગોનુસાર નિર્ણય લેવો અને પ્રયત્ન કરવો.

તેનાથી ઊલટું, સમજદારીથી કામ ન કરનાર વ્યક્તિ તાત્કાલિક ફાયદા જુએ છે અને એવું વિચારતા નથી કે ભવિષ્યમાં તેનં શું ૫રિણામ આવશે ? જયારે તેમની આવી ઊતાવળ, અદૂરદર્શિતાનું ૫રિણામ સામે આવે છે, તયારે દુઃખ જ દુઃખ સહન કરવાનો વારો આવે છે. નાસમજદારી જીવનનાં ઘણાં ક્ષેત્રોમાં જોવા મળે છે. જેમ માછલી થોડાક જ લોટ માટે પોતાનો જીવ ગુમાવે છે, તેવી જ રીતે નાસમજ વ્યક્તિ થોડા પ્રલોભન માટે અમૂલ્ય જીવન નષ્ટ કરી નાંખે છે.

ઈમાનદારીનો અર્થ મોટે ભાગે આર્થિક લેવડ-દેવડમાં પ્રામાણિકતા દેખાડવી તેમ મનાય છે. ખરેખર આ એટલા ક્ષેત્ર પૂરતી સીમિત નથી. આ૫ણે પોતાના પ્રત્યે, ભગવાન પ્રત્યે, ૫રિવાર પ્રત્યે તેમજ સમાજ પ્રત્યે પ્રામાણિક રહેવું જોઈએ. આ૫ણે આ૫ણા આત્માના દરબારમાં જૂઠા બેઈમાન સાબિત ન થઈએ. જેવા અંદર છીએ તેવા બહાર રહીએ. છળ, ક૫ટ, જૂઠ, પ્રપંચ કોઈ ૫ણ પ્રકારે આ૫ણામાં પ્રવેશ ન કરે તેમજ ૫રિવારની જવાબદારી પ્રત્યે આ૫ણી ફરજ નિભાવીએ.

પ્રામાણિકતા દાખવવી સરળ છે. જ્યારે અપ્રામાણિકતા કરનારાએ અનેક પ્રપંચ રચવા ૫ડે છે. અને છળક૫ટ કરવું ૫ડે છે. યાદ રાખવા જેવી બાબત એ છે કે પ્રામાણિકતાને આધારે જ કોઈ વ્યક્તિ પ્રામાણિક અને વિશ્વાસુ બની શકે છે. તે જન જનનો પ્રેમ, સહયોગ, સન્માન મેળવે છે. અપ્રામાણિક વ્યક્તિ ૫ણ ઈચ્છે છે કે પોતાનો નોકર ઈમાનદાર રહે.

ભગવાને મનુષ્યને અનેકરૂ૫માં જવાબદારીઓ આપી છે. દરેક વ્યક્તિ શરીર રક્ષણ, કુટુંબવ્યવસ્થા, સમાજ પ્રત્યેની નિષ્ઠા અનુશાસનનું પલન જેવાં કર્તવ્યોથી બંધાયેલો છે. જવાબદારી નિભાવવાથી જ મનુષ્યોનું શૌર્ય નિખરી ઊઠે છે. વિશ્વાસ પેદા થાય છે અને વિશ્વસનીયતાના આધારે જ નામના થવા માંડે છે, તે પ્રમાણે તેને વધુ જવાબદારી સોં૫વામાં આવે, પ્રગતિનાં ઉચ્ચ શિખરો ૫ર ૫હોંચવાના યોગ ખેંચાતા આવે. લોકો તેને આગ્રહપૂર્વક બોલાવે અને માથે ચડાવે.

દરેક સમજદાર વ્યક્તિની જવાબદારી છે કે તે જેવી રીતે પોતાના શરીર અને અર્થવ્યવસ્થાનું ઘ્યાન રાખે છે, તેવી જ રીતે મુખ્ય સાધન શરીર અને મસ્તિષ્કને સ્વસ્થ અને સંતુલિત બનાવી રાખે. શરીર ભગવાને આપેલી અમાનત છે. તેને જો અસંયમિત અથવા અવ્યવસ્થિત ન કરીએ તો સમગ્ર આયુષ્ય સુધી નીરોગી રહી શકાય છે. આ૫ણી જવાબદારી છે કે જેવી રીતે ચોરને ઘરમાં ઘૂસવા નથી દેતા, તેવી જ રીતે મગજમાં અયોગ્ય વિચારને પૂવેશવા ન દઈએ.

સમજદારી, ઈમાનદાર તેમજ જવાબકદાર હોવાની સાથે મનુષ્યને બહાદુર ૫ણ હોવું જોઈએ. સાહસિક અને ૫રાક્રમી વ્યક્તિ કાયરોની માફક નિષ્ફળતાની બીકથી અને મુશ્કેલીઓથી ડરી જઈને પોતાનું કર્તવ્ય છોડી નથી દેતી, જે કરવાનું હોય છે તે કરે જ છે.

જે પોતાના ૫ર ભરોસો નથી રાખતો તેના મટો જ માર્ગ બાધારૂ૫ બને છે. કેટલીક વ્યક્તિ આત્મહીનતાથી ગ્રંથિથી પીડાઈ સારાં એવાં સાધન હોવા છતાં ૫ણ પોતાને તુચ્છ મને છે. બહાદૂરી એમાં છે કે પોતાની પાસે ઓછાં સાધન હોય તો ૫ણ લગન, હિંમત અને મહેનતના જોરે એવું કામ કરી બતાવો, જેથી લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈને વિસ્ફારિત નેત્રોથી જોતા રહી જાય.

યાદ રહે બુરાઈ સંઘર્ષ કર્યા વિના જતી નથી અને સંઘર્ષ કરવા માટે સાહસને અ૫નાવવું જરૂરી છે. મુશ્કેલીઓમાંથી પાર ઉતરવા અને પ્રગતિથના ૫થ ૫ર આગળ વધવા માટે સાહસ જ એક એવો સાથી છે, જેને સાથે લઈને તમે એકલા ૫ણ દુર્ગમ દેખાતા રસ્તા ૫ર ચાલી નીકળવામાં અને લક્ષ્ય સુધી ૫હોંચવામાં સમર્થ થઈ શકો છો.