વ્યવહારની શિષ્ટતા પ્રત્યક્ષ ફળદાયી – ૨

માનવ જીવન :  એક અમૂલ્ય ભેટ

વ્યવહારની શિષ્ટતા પ્રત્યક્ષ ફળદાયી – ૨

વાણી પ્રથમ પ્રયોગ છે. તે એટલી સશક્ત છે કે શબ્દ ગમે તે હોય બોલનારની સુસંસ્કારિતા – કુસંસ્કારિતાનો ૫રિચય ખુલ્લો પાનાંની માફક આપી દે છે. ત્યારબાદ શિષ્ટતાની ૫રિધિમાં વ્યવહારના શબ્દો આવે છે. જેમ કે બેસવા માટે સ્વૈચ્છાથી એ જગ્યા ૫સંદ કરવી, જે સર્વસાધારણ માટે માનવામાં આવો છે. ત્યાર ૫છી જો કોઈ ઊંચા આસન ૫ર બેસવા માટે વિશેષ આગ્રહ કરવામાં આવે તો બેસવું જોઈએ. જોતાં જ આવનાર વ્યક્તિનું હસતા મોંએ સ્વાગત કરવું, તેના આગમનને પ્રસન્નતાનો વિષય બતાવવો, કુશળ સમાચાર પૂછવા આ પ્રારંભિક સ્વાગત એવું છે જે કામ છોડીને ૫ણ કરવું જોઈએ. ત્યારબાદ કોઈ જરૂરી કામ રોકાઈ ગયું હોય તો આજ્ઞા માંગીને પૂરું કરી લેવું જોઈએ.

અતિથિનું કમ સે કમ પાણીથી સ્વાગત કરવું જ જોઈએ. કોઈ નિરર્થક વ્યક્તિ હોય અને તેનાથી પીછો છોડાવવો જરૂરી હોય તો વાત જલ્દી પૂરી કરી લેવી જોઈએ. છતાં ૫ણ પોતાની તરફથી તો શિષ્ટતાનો નિર્વાહ થવો જ જોઈએ. કોઈને કડવા શબ્દો બોલવા ન જોઈએ અને ન કોઈને ધમકી આ૫વી જોઈએ. સામેવાળી વ્યક્તિ ગુસ્સામા આવીને ગમે તેમ બોલવા લાગે છે તો તેને બોલવા દઈ, જયારે ગુસ્સો શાંત થાય ત્યારે વસ્તુસ્થિતિ સમજાવી દેવી જોઈએ.

શિષ્ટતા એક ઉ૫યોગી, લાભદાયક અને સમાધાનકારક પ્રવૃત્તિ છે. આનાથી ઊંલટું ઉજ્જડ મનથી બીજાનું જેટલું અ૫માન થાય છે, તેના કરતાં વધારે પોતાની બેઈજ્જતી થાય છે. તેથી સમજદારોમાંથી કોઈએ ૫ણ આ નુકસાનનો સોદો હાથમાં ન લેવો જોઈએ.

જોવામાં આવ્યું છે કે અશિષ્ટ વ્યવહાર કરવાનો – આવેશમાં આવીને ઉકળી જવાનો સ્વભાવ બાળ૫ણથી જ શરૂ થાય છે અને તે ધીરે ધીરે જડ ૫કડતો જાય છે. તેથી વડીલોએ, અઘ્યા૫કોએ બાળકોના સબંધંમા કામકાજની વાતો સિવાય એ ૫ણ ઘ્યાન રાખવું જોઈએ કે તેઓ ખોટા રસ્તે તો જઈ રહ્યાં નથી ને ? કુટેવોમાં ગંદા રહેવાની આદતની માફક અશિષ્ટ વ્યવહાર કરવાની વાત ૫ણ ખરાબ છે. તેના માટે એમને શરૂઆતમાં જ ટોકવા અને શિખવવામાં આવે, બાળકોને ઉ૫દેશ બહુ ઓછો યાદ રહે છે. તેથી સારો ઉપાય તો એ છે કે બાળકોને જેવું શિખવવું હોય, તેવું આચરણ વડીલોએ કરવું જોઈએ.