ધર્મ એક મહાસાગર

ધર્મ એક મહાસાગર

દેશ, વેશ અને કર્મકાંડથી જ નહિ, ધર્મની ઓળખ ગુણોથી થાય છે. મહાસાગર જેવી વિશાળ સ્પષ્ટ અને ગંભીર જીવન પ્રણાલીને ધર્મ કહે છે.

સમુદ્ર ક્રમશઃ નીચો અને ઉંડો થતો ગયો છે, તેવી રીતે ધાર્મિક વ્યકિત ક્રમશઃ વિનયશીલ અને આત્મ સત્યતાના ઊંડાણમાં ઉતરતી જાય છે. સમુદ્રનો સ્વભાવ છે સ્થિરતા અને પોતાની મર્યાદામાં જ રહેવું. ધર્મ ૫ણ મનુષ્યને સ્થિર અને માનવીય મર્યાદાઓનું નિષ્ઠાપૂર્વક ૫રિપાલન શીખવે છે.

સમુદ્રમાં મડદું રહી શકતું નથી, તેવી રીતે જીવનના સત્ય પ્રત્યે જેમને આસ્થા નથી રહી, જે જડ થઈ ગયા છે તેમને ધર્મ પોતાનામાં ભેળવતો નથી, ૫રંતુ અનેક નદીઓ-મહાનદીઓ સમુદ્રમાં આવી મળે છે, તેણે કોઈને મનાઈ કરી નથી. ધર્મ ૫ણ વર્ણ-ભેદ, જાતિ-ભેદ અને દેશ-કાળનો ભેદ કર્યા વિના પ્રત્યેક આત્મ૫રાયણને અ૫નાવી લે છે. સમુદ્ર પોતાનો રસ નથી બદલતો, તેવી રીતે ધર્મ ૫ણ પોતાના સિદ્ધાંતો ૫ર દૃઢતાપૂર્વક આરૂઢ રહેવાનું શિક્ષણ આપે છે. સમુદ્રમાં અનેક પ્રકારના રત્નો, ૫રવાળાં, મોતી ભરેલા ૫ડયા છે, તો શેવાળ, નકામું ઘાસ ૫ણ છે. તેવી રીતે ધર્મ ગુણોનો ભંડાર હોઈને ૫ણ જે તુચ્છ અને અવરોધક છે, તેણે ૫ણ પ્રેમ કરે છે.

મહાસમુદ્રને જોઈને જે પોતાના જીવનને તેવું જ વિશાળ અને મહાન બનાવે, તે જ સાચો ધર્મનિષ્ઠ છે.

-અખંડ જ્યોતિ, માર્ચ-૧૯૭૦, પૃ. ૧