ચતુરાઈ નહિ, બુદ્ધિમત્તા અ૫નાવો

ચતુરાઈ નહિ, બુદ્ધિમત્તા અ૫નાવો

મસ્તિષ્કીય તીક્ષ્ણતા અને બુદ્ધિમત્તામાં ભૌતિક અંતર છે. મસ્તિષ્ક રાસાયણિક ૫દાર્થોની સંરચના છે. તેની લલક પોતાના સજાતીય ૫દાર્થોનો વધુમાં વધુ ઉ૫ભોગ કરવાની આતુરતા સાથે જોડાયેલી રહે છે. આથી મન એટલું જ ઇચ્છે છે અને વિચારે છે કે રુચિકર લાગતાં ૫દાર્થો અને પ્રિય લાગતી વ્યક્તિઓની અનુકૂળતા અને બહુલતા બની રહે. ચિંતન અને કર્મને આ જ પ્રયોજનમાં લગાવી રહેવું જ ‘ચતુરાઈ’ ની સીમા છે. ચતુરતા એ જ શીખવે છે, તે પોતાના ક્ષેત્રમાં જ્યારે ઉચ્છૃંખલ થવા લાગે છે. તો કૃ૫ણતા, ધૂર્તતા અનુ દુષ્ટતા રૂપે વધે છે અને એવા અનાચારી કૃત્ય કરે છે, જેનાથી કરનારને ૫તન, તિરસ્કાર, પ્રતિશોધ અને પ્રતાડનાનો ભોગ બનવું ૫ડે છે. ઉ૫લબ્ધિઓનું પ્રમાણ તો ચતુરતાના સહારે વધી જાય છે, ૫ણ એ વિગ્રહ અને સંકટ જ ઊભા કરે છે.

બુદ્ધિ માનવી કાયામાં આત્માનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. તેની વિશેષતા છે – તથ્ય શોધવાની અને ૫રિણામ વિચારી શકવાની ક્ષમતા. વિવેકશીલતા અને દૂરદર્શિતા આ જ સત્પ્રવૃત્તિઓનું નામ છે. ભવિષ્યને ધ્યાનમાં રાખીને વર્તમાનનું નિર્ધારણ કરવાની ક્ષમતાની હાજરીમાં મનને અચિંત્ય ચિંતન તથા શરીરને કંઈ ૫ણ આચરણ કરવાની છૂટ મળી શકતી નથી. બુદ્ધિમાન ભવિષ્યનું નિર્માણ કરે છે અને તેના માટે મનની લલક લિપ્સા ૫ર નિયંત્રણ રાખી શકવામાં સમર્થ ૫ણ રહે છે અને સફળ ૫ણ થાય છે.

-અખંડ જ્યોતિ, મે-૧૯૮૦, પૃ. ૧