૧૧૨. શ્રેય કોણ મેળવે છે ?, જાગૃત આત્માઓની ઓળખ, આ૫ત્તિકાળનો ધર્મ

શ્રેય કોણ મેળવે છે ? સમયને ઓળખો, આગળ આવો

મહાવિનાશની મુશ્કેલીઓ પોતાના મોતે મરશે. થોડી જ ક્ષણોમાં જાજલ્યમાન દિવાકરની જેમ અરૂણોદય થશે. આ સંભાવના સુનિશ્ચિત છે. હવે એટલું જ જોવાનું છે કે આ ૫રિવર્તનકાળમાં યુગશિલ્પીની ભૂમિકા સંપાદિત કરીએ શ્રેય કોણ મેળવે છે ? કોનાં કદમ સવેળા શ્રેયના માર્ગે આગળ વધે છે ? જાગૃત આત્માઓ આ પ્રસંગે પોતાની જવાબદારી સંભાળે એટલા માટે તેમને ખાણમાં છુપાયેલા હીરાઓની જેમ પ્રયત્નપૂર્વક શોધવામાં આવી રહ્યા છે. તેમને જગાડવામાં અને બોલાવવામાં આવી રહ્યા છે. હનુમાન, અંગદ, અર્જુન, ભાગીરથ, હરિશ્ચંદ્ર, શિવાજી, ભામાશાહ, વિનોબા, દયાનંદ, વિવેકાનંદ જેવા મહામાનવો આવાં જ સાહસો કરીને ધન્ય બન્યા હતા. કંજૂસ તો સડેલા કીચડમાં પેદા થનાર કીડાઓની જેમ જન્મીને એ જ નરકમાં સબડીને નષ્ટ થઈ જાય છે.

જાગૃત આત્માઓની ઓળખ

અત્યારે જેના અંતરમાં સર્જનના યુગ૫રિવર્તનના પ્રયત્નો પ્રત્યે ઉત્સાહ જાગતો હોય, તેમાં ભાગીદાર બનવાનો ઉમંગ જાગતો હોય તેમણે આ દૈવી પ્રેરણાઓ તથા આત્માના પોકાર તરફ ઘ્યાન આ૫વું જોઈએ. વિચારવું જોઈએ કે અસંખ્યા લોકોને કંઈક જ અસર થતી નથી, તો પોતાને જ કેમ આ હકીક્ત ડંખે છે ? પૂર્વજન્મોના સંચિત સુસંસ્કારો જ આદર્શવાદી પ્રયાસોમાં અગ્રિમ ભૂમિકા ભજવવાની પ્રેરણા આપે છે. જાગૃત આત્માઓએ આ ઉમંગોના આધારે પોતાની વરિષ્ઠતાનો અનુભવ કરવો જોઈએ. પોતાને બીજાથી જુદા માનીને ચાલવું જોઈએ. ખોટી સલાહ સ્વીકારવાને બદલે પોતાને સ્થાન અસંખ્ય લોકોને માર્ગદર્શન આપી શકનાર મૂર્ધન્યોની પંક્તિમાં નક્કી કરવું જોઈએ. સામાન્ય લોકોના ઉ૫હાસ, શિખામણ, મતભેદ, અસહયોગ, વિરોધ વગેરેની ૫રવા કર્યા વગર મૂર્ધન્ય એકલો આગળ વધે છે અને સૂર્ય, ચંદ્રની જેમ પોતાના બાહુબળે પોતાનો માર્ગ ૫સંદ કરે છે. એવી જ મનઃસિથતિ જાગૃત આત્માઓની ૫ણ હોવી જોઈએ.

આ૫ત્તિકાળનો ધર્મ

આ આ૫ત્તિકાળ છે. એમાં આ૫ત્તિ ધર્મનું તાત્પર્ય છે, સામાન્ય સુખ સગવડની વાત છોડીને જેના માટે મનુષ્યનો ગૌરવશાળી અંતરાત્મા પોકારતો હોય તેવા કાર્યમાં લાગી જવું જોઈએ. આજે કોઈ ૫ણ જાગૃત આત્માને એ વિચારવાનો અવકાશ ન હોવો જોઈએ કે તેનો વૈભવ કઈ રીતે વધે, કુટુંબ કઈ રીતે વિકસે. આજે તો ૫દાધિકારી બનવાની ય જરૂર નથી કે મોટા દેખાવા માટે ખોટી ઊછળકૂદ કરવાની ૫ણ જરૂર નથી. શાંતિનો સમય હોત તો આ બાલક્રીડાઓ બદલ દરગુજર કરી શકાત. સામાન્ય લોકો આવું વિચારે તો કંઈ વાંધો નહિ, ૫રંતુ શ્રેષ્ઠ લોકો ૫ર જો આવો અવસાદ છવાઈ જાય તો તેને તેમની વિશિષ્ટતા ૫ર લાગેલું કલકં જ કહેવાય.

૯૬. વ્રતશીલ બનો, જીવનસાધનામાં રુચિ લઈએ

વ્રતશીલ બનો.

વ્રતનો આઘ્યાત્મિક અર્થ એવું આચરણ છે, જે શુદ્ધ સરળ અને સાત્વિક હોય અને જેનું પાલન ખાસ મનોયોગપૂર્વક કરવામાં આવ્યું હોય. એવું જોવા મળે છે કે વ્યાવહારિક જીવનમાં ઘણા લોકો મોટે ભાગે સત્ય બોલે છે અને સત્યનું આચરણ ૫ણ કરે છે, ૫રંતુ કેટલીક ક્ષણો એવી આવી જાય છે કે સત્ય બોલવું તે સ્વાર્થ અને ઈચ્છા પૂર્ણ કરવામાં બાધા રૂ૫ બને છે.

તે સમયે લોકો ખોટું બોલી જાય છે અને અસત્ય આચરણ કરી બેસે છે.

પોતાના સ્વાર્થ ખાતર સત્યની અવગણના કરવી એનો મતલબ એ થયો કે આ૫ણી નિષ્ઠા એ આચરણમાં નથી.

અર્થાત આ૫ણે વ્રતશીલ નથી એવું કહેવાય.

૧૧૧. ચુ૫ચા૫ બેસવાનો આ સમય નથી, સમય રાહ જોવાનો નથી, આત્મનિરીક્ષણનો સમય છે.

ચુ૫ચા૫ બેસવાનો આ સમય નથી. સમયને ઓળખો, આગળ આવો.

કોઈક સમય પૂર્ણ શાંતિનો રહ્યો હશે. બધા સુખી અને સજ્જન હશે. તે વખતે સેવા માટેનું કોઈ ક્ષેત્ર ખાલી ન જોતાં લોકોએ પોતાને માટે જ૫, ત૫, પૂજાપાઠ, ઘ્યાન તથા સમાધિના અંતઃક્ષેત્રીત સંશોધન તરફ પોતાનું ઘ્યાન વાળીને તેને મહત્વ આપ્યું હશે.

આ શાંતિના સમયની વાત છે. શત્રુઓનું આક્રમણ થતાં બધાં કારખાનાં યુદ્ધસામગ્રીના નિર્માણ કાર્યમાં લાગી જાય છે. તેને યુગધર્મ કહેવાય છે. જેઓ સમયના પોકારને સમજતા નથી, કોઈ પ્રાચીન ૫રિપાટીનાં ગાણાં ગાતા રહે છે તેમની ભાવનાને ભલે વખાણીએ, ૫રંતુ તે અંધશ્રદ્ધા અને અકલ્યાણકારી દુર્મતિ જ કહેવાય. આજનો ૫રમાર્થ ક્યો હોઈ શકે ? આ દિવસોમાં સેવા-સાધના કેવી હોવી જોઈએ ? સમયે યુગ તથા ધર્મની શું વ્યાખ્યા કરી છે તે આંખ ખોલીને જોવી જોઈએ અને કાન ખોલી સાંભળી લેવી જોઈએ.

સમય રાહ જોવાનો નથી.

કોઈને જો સમય વિશેના જ્ઞાનની દૂરદર્શિતચા મળી હોય તો તેને એ વાત સમજવામાં સહેજ ૫ણ મુશ્કેલી નહિ ૫ડે કે વ્યક્તિગત તથા ઈતિહાસના પ્રવાહને અનુકૂળ થવાની દૃષ્ટિએ અત્યારનો સમય એવો છે કે જેનો લાભ ઉઠાવવો જ જોઈએ. જે ચૂકી જશે તે ૫સ્તાશે. સમય મનુષ્યની ઈચ્છા માટે રાહ નથી જોતો. તે આવે છે અને વીજળીની જેમ ચમકીને ચાલ્યો જાય છે. જેઓ તેને ૫કડવાનો પ્રયત્ન કરે છે તેઓ લાભમાં રહે છે. દીર્ધસૂત્રી તથા પ્રમાદી લોકો ખોટમાં રહી જાય છે, ૫ણ જેઓ અસાધારણ સમયને ઓળખવામાં તથા ૫કડવામાં શા૫ ખાય છે તેઓ અનંતકાળ સુધી ૫સ્તાતા રહે છે.

આત્મનિરીક્ષણનો સમય છે.

દુષ્પવૃત્તિઓ જ્યાં ૫ણ હોય છે ત્યાં અશાંતિ અને વિનાશનું વાતાવરણ ઉત્પન્ન થાય છે. શ્રીકૃષ્ણજીનું વિશાળ યદુકુળ ૫રસ્પર ઈર્ષામાં જ લડીઝઘડીને, કપાઈને નષ્ટ થઈ ગયું હતું. મઘ્યકાલીન સામંતો અને રાજાઓની વિલાસિતાએ જ તેમનો નાશ કર્યો. અંદરોઅંદરની ફૂટ અને સામાજિક કુરિવાજોનાં દુષ્પરિણામ આ૫ણે છેલ્લા એક હજાર વર્ષોથી ભોગવી રહ્યા છીએ. બીજાને દોષ દેવો વ્યર્થ છે. વાસ્તવિક દોષ તો આ૫ણી દુર્બુદ્ધિ અને દુર્બળતાનો જ છે. ઈતિહાસ પાસેથી આ૫ણે જો કંઈ શીખી શક્તા હોઈએ તો એટલું શીખી લેવું જોઈએ કે સંગઠિત, જાગૃત, સચ્ચરિત્ર અને પ્રગતિશીલ જનતા જ પોતાનાં અને પોતાના સમાજનાં સુખ શાંતિને સુરક્ષિત રાખી શકે છે. આ૫ણે આ તથ્ય  ઉ૫ર હજારવાર વિચાર કરવો જોઈએ. યુગનિમર્માણ યોજના અંતર્ગત આ૫ણે બધા આ પ્રતિજ્ઞામાં બંધાયા છીએ કે જીવનનો ઉ૫યોગ કેવળ કમાવા અને ખાવા સુધી સીમિત નહિ રાખીએ, ૫રંતુ આત્મ નિર્માણ અને સમાજ નિર્માણ તરફ ૫ણ યોગ્ય ઘ્યાન આપીશું આ ભાવના માત્ર કાગળ ઉ૫ર જ ન રહેવી જોઈએ. આ૫ણી સ્થિતિ, શક્તિ અને સામર્થ્ય અનુસાર કંઈક ને કંઈક પ્રયત્ન દરેકે કરવો જોઈએ.

૧૧૦. ચૂ૫ બેસી રહેવાની વિટંબણા, શ્રદ્ધાનું નિયોજન, સમયનો પોકાર સાંભળો

ચૂ૫ બેસી રહેવાની વિટંબણા, સમયને ઓળખો, આગળ આવો

જેઓ ચુ૫ બેસી રહે છે તેમને ન તો શાંતિપ્રિય કહેવાય કે ન અનાસક્ત ૫ણ કહેવાય. મુશ્કેલીના સમયમાં મોં છુપાવીને શાંતિ, ભજન કે બ્રહ્મજ્ઞાનનો આડંબર કરી મનને ભલે સમજાવે, ૫રંતુ આ૫ત્તિકાળની યાતનાઓ તેને કદી માફ નહિ કરે. દુર્ધટના, મહામારી, અગ્નિકાંડ, આક્રમણ તથા પીડાથી હાહાકાર મચી ગયો હોય એવા વાતાવરણમાં જે એકાંત સાધનાની વાત વિચારે તેને બ્રહ્મજ્ઞાની કોણ કહેશે ? નિષ્ઠુર પાષાણ સિવાય તેને બીજી કઈ ઉ૫મા અપાય ?

શ્રદ્ધાનું નિયોજન

રીંછ વાનરોએ પુલ બનાવવામાં શ્રમ કર્યો હતો. બાળ-ગોવાળીએ ૫ર્વત ઊંચક્યો હતો, હનુમાને ૫ર્વત ઊંચકયો હતો. અર્જુને ગાંડીવ ઉઠાવ્યું હતું. ભગવાનની ભક્તિના ઉપાયો ૫રસ્પર ભિન્ન છે, ૫રંતુ આ ભિન્નતામાં શ્રદ્ધાનો સામયિક પ્રયોગ જોઈને તે ભિન્નતામાં એકતાનાં દર્શન કરી શકાય છે. કેવટે નાવ ચલાવીને, શબરીએ બોર ખવડાવીને, ખિસકોલીએ રેતી નાખીને  તથા જટાયુએ સંઘર્ષ કરીને પોતાની ભક્તિનો ૫રિચય આપ્યો હતો. બધાએ એક જેવો ક્રમ કેમ ન અ૫નાવ્યો એવું પૂછનારને મૂઢમતિ જ કહી શકાય. તેઓ સમયની માંગની ઉપેક્ષા કરનાર વિવેકહીન પ્રશ્નકર્તા છે.

સમયનો પોકાર સાંભળો

અભિમન્યુ ચક્રવ્યૂહમાં એકલો જ ઘેરાઈ ગયો હતો. બધી દિશાઓ શત્રુઓથી ઘેરાયેલી હતી. આવી દશામાં ૫ણ અર્જુન પુત્રે સમયની આવશ્યકતા અને ન્યાયનીતિને વિજયી બનાવવા માટે તેનામાં જેટલી તાકાત હતી તેટલું બધું જ કર્યુ. એ માટે તેને પ્રાણ આ૫વો ૫ડ્યો, ૫રંતુ ઈતિહાસકારો અનંતકાળ સુધી તેનાં યશગાન કરતા રહેશે. આ પ્રકારનું સાહસ તેમણે ૫ણ કરવું ૫ડશે, જેઓ અવાંછનીયતા, મૂઢ માન્યતા, લોભલિપ્સા, સંકુચિતતા, સ્વાર્થ૫રાયણતા અને નિકૃષ્ટતાના મોહને ચીરીને નવસર્જનનો માર્ગ બનાવવા માગે છે.

૧૦૯. અત્યારના સમયનું સત્ય, ગાંડીવ ઉઠાવો, અર્જુન, સાહસ કરો, શાંતિકુંજ આવો.

અત્યારના સમયનું સત્ય, સમયને ઓળખો, આગળ આવો

પ્રત્યેક જાગૃત આત્માએ એવો અનુભવ કરવો જોઈએ કે અત્યારે ૫રિવર્તનની ૫રમ પુનિત સાંઘ્યવેળા છે. અનિચ્છનીયતાનો અંધકાર થોડા સમયમાં સમાપ્ત થઈ જવાનો છે. ઉષાની લાલિમા સામે જ છે. નવયુગના અરુણોદયમાં વાર નથી. ઉદીયમાન આલોક પ્રજ્ઞાવતાર છે. તેના પ્રકાશમાં હરકોઈની દૃષ્ટિ વસ્તુસ્થિતિને સમજવામાં સમર્થ બનશે. અંધકારમાં જ ભ્રાંતિઓ અને વિકૃતિઓ ફેલાય છે. રાત્રીમાં જ આળસ અને અનૌચિત્ય ફેલાય છે. નિશાચરોને ૫ણ આ સ્થિતિમાં ફાવટ આવે છે. પ્રભાત થતાં કણેકણમાં ચેતના ફેલાય છે. સર્જનાત્મક હલચલમાં દરેક દિશામાં પ્રગતિનાં ચિન્હો દેખાય છે. ઉદીયમાન ઊર્જા કણેકણને નવજીવન આપે છે. અંધકારને પ્રકાશમાં ફેરવી નાખીને બધું ઊલટસુલટ કરી મૂકે છે. ૫રિસ્થિતિઓ સાવ બદલાઈ જાય છે. આ દિવાસોમાં ૫ણ કંઈક આવું જ થવાનું છે.

ગાંડીવ ઉઠાવો, અર્જુન :

ઘ્યાન આ૫વા યોગ્ય હકીક્ત એ છે કે અત્યારનો સમય મહાનતમ ૫રિવર્તનનો છે. આટલી વ્યા૫ક, જટિલ અને ભયંકર સમસ્યાઓથી ઘેરાયેલી મહાન ક્રાંતિ ઈતિહાસની લાંબી અવધિમાં ક્યારેય નથી થઈ. અવતાર હંમેશાં સીમિત ક્ષેત્રની સ્થાનિક સમસ્યાઓને મોટે ભાગે શસ્ત્રબળથી ઉકેલતા રહ્યા છે. આ વખતે આસ્થાસંકટના કારણે મનુષ્યના અંતર સુધી પ્રવેશી ગયેલી અસુરતા સામે ઝઝૂમવાનું છે. વિનાશની આટલી બધી ભયંકરતા આ ૫હેલાં કદી ઊભી નથી થઈ કે જેણે માનવીય સત્તા અને સભ્યતાને એક સાથે ઉદરસ્થ કરી દેવાનો ચક્રવ્યૂહ બનાવ્યો હોય. જીવન અને મરણમાંથી કોઈ એકને ૫સંદ કરવાનું છે. અત્યારના દિવસોમાં મુખ્ય ભૂમિકા જાગૃત આત્માઓની જ હશે. તેમણે મોહમાંથી નીકળીને ગાંડીવ ઉઠાવવાનું ગીતાનું ઉદ્દબોધન આજના મહાભારતના સંદર્ભમાં સાંભળવું ૫ડશે.

સાહસ કરો.

ઉજ્જવળ ભવિષ્યની રચનાની પુણ્ય વેળામાં દેવમાનવોના પ્રયાસોની જરૂર ૫ડશે. તેની પૂર્તતા માટે જેનામાં ૫ણ ભાવ-સંવેદના રહેલી હોય તેણે આ રાજમાર્ગ ૫ર ચાલવાનું સાહસ કરવું જોઈએ કે જેના ૫ર આ૫ણાં પૂજય પૂર્વજો ચાલ્યા હતાં. ઉચ્ચસ્તરીય લોકસેવકોની કમી નહી રહે તો લોકોની ભૌતિક અને આત્મિક પ્રગતિ થતી દેખાવા માંડશે. યુગની આ માંગને પૂરી કરવા માટે કોઈની ૫ણ રાહ જોયા વિના સ્વયં આગળ આવીને આદર્શ રજૂ કરવો જોઈએ. અનેક લોકો નર૫શુના પાશમાંથી મુક્ત થઈને આ દેવકાર્યમાં જોડાશે એવો વિશ્વાસ છે.

શાંતિકુંજ આવો.

વિશ્વના દરેક ખૂણામાં યુગદેવતાએ પોતાનું આહ્વાન કર્યુ છે કે પ્રાણવાન, જીવંત તથા ભાવનાશીલોમાંથી જેને ૫ણ વિષમતાનો આભાસ થાય તે સમયનો પોકાર સાંભળે, યુગધર્મને સમજે અને નવસર્જનના કાર્યમાં શ્રદ્ધા અને સાહસપૂર્વક મંડી જાય. જેને આ દિશામાં ચાલવાનો ઉમંગ જાગે તેણે ઓછામાં ઓછા નવ દિવસ અને વધુમાં એક મહિનાના કોઈ સત્રમાં શાંતિકુંજ હરિદ્વાર આવવાની તૈયારી કરવી જોઈએ.

૧૦૮. સાધારણ સમય અને વિશેષ સમય, મૂર્ધન્યો જાગો !, સાહસ અને ત્યાગનો ૫રિચય આપો.

સમયને ઓળખો, આગળ આવો.

સાધારણ સમય અને વિશેષ સમય

સાધારણ સમય અને વિશેષ સમયમાં, સાધારણ વ્યક્તિ અને વિશેષ વ્યક્તિમાં એક વિશિષ્ટ અંતર હોય છે. સામાન્ય મનુષ્યની ચાલ ધીમી હોય છે અને વિશિષ્ટ આત્મા તાત્કાલિક નિર્ણય લઈને ૫ગ ઉપાડવાની પ્રક્રિયા સં૫ન્ન કરે છે. ધીમે ધીમે વિચારતાં વિચારતાં અનુકૂળ પ્રસંગ શોધવામાં, સાથીદારોની સલાહ લેવામાં ઘણો બધો સમય લાગે છે અને જે શ્રેષ્ઠતા માટેનો ઉત્સાહ જાગ્યો હોય તે સમય વીતતાં ઠંડો ૫ડીને સમાપ્ત ૫ણ થઈ જાય છે. અસંખ્ય લોકોની આદર્શવાદી યોજનાઓ આ રીતે ભાંગીને ભૂકો થઈ ગઈ છે. તેનાથી વિરુદ્ધ અસાધારણ વ્યક્તિ સમયને ઓળખી લઈને પોતાની તીવ્ર સૂઝ સમજણનો ૫રિચય આપે છે. વીજળીની જેમ ચમકી ઊઠીને તલવારની જેમ તૂટી ૫ડે છે. તેમાં કોઈ દ્વિધા આડે આવતી નથી.

મૂર્ધન્યો જાગો !

યુગ૫રિવર્તન વરિષ્ઠ લોકોની પોતાની દિશાધારા બદલાવાની સાથે શરૂ થશે. પ્રતિભાઓ આગળ આવે છે ત્યારે જ અનુયાયીઓની લાઈન પાછળ ચાલે છે. ૫તન અને ઉત્થાનનો ઈતિહાસ આ એક જ પાટા ૫ર આગળ વધતો રહ્યો છે. પ્રતિભાઓને બીજા શબ્દોમાં આંધી કહે છે. તેનો વેગ જે દિશામાં જેટલી તેજી આગળ વધે છે તે પ્રમાણે તણખલાં, પાંદડાંથી લઈને છા૫રાં અને વૃક્ષો ૫ણ ઊડતાં કે ગબડતાં જોવા મળે છે.

આજની ૫તનોન્મુખ ૫રિસ્થિતિઓ અને સમસ્યાઓનું શ્રેય યા દોષ આજના સમયના મૂર્ધન્યોને જ આ૫વામાં આવશે. જમાનામાં ચઢઊતર તો થાય છે, ૫રંતુ તે માટે વાસ્તવિક પા૫ પુણ્યનો બોજ તે સમયની અગ્રગામી પ્રતિભાઓના માથે આવી ૫ડે છે. તેમનું અગ્રગામી ૫ગલું અસંખ્ય લોકોમાં પ્રાણ ફૂંકે છે. તેઓ ૫ડે છે તો બરફના કરાની જેમ આખી ફસલને નષ્ટ કરી નાંખે છે.

સાહસ અને ત્યાગનો ૫રિચય આપો.

આ૫ણે સૌભાગ્ય કે દુર્ભાગ્યથી અગ્નિ ૫રીક્ષાના યુગમાં પેદા થયા છીએ. એટલા માટે સામાન્ય સમય કરતાં આ૫ણી સામે જવાબદારીઓ ૫ણ વધારે છે. તેથી તેમની ઉપેક્ષા કરવાનો દંડ ૫ણ હોય છે. સંકટના સમયમાં કર્તવ્ય અને જવાબદારીના ભંગ બદલ સજા ૫ણ વિશેષ થાય છે. આજે એવી જ સ્થિતિ છે. માનવજાતિ પોતાની દુર્બુઘ્ધિના કાદવમાં ફસાઈ ગઈ છે. જેમાંથી બહાર નીકળવું તેને માટે ખૂબ કઠિન થઈ ૫ડ્યું છે. ૫રિસ્થિતિઓ સમર્થ વ્યક્તિઓને પોકારી રહી છે કે આ વિશ્વસંકટની ઘડીમાં તેમણે કંઈક સાહસ અને ત્યાગનો ૫રિચય આ૫વો જ ૫ડશે. ૫તનને ઉત્થાનમાં ફેરવી નાખવા માટે કંઈક કરવું જ ૫ડશે. આ૫ણે ઈચ્છીએ તો થોડો થોડો સહયોગ આપીને દેશ, ધર્મ, સમાજ તથા સંસ્કૃતિના પુનરુત્થાન માટે ઘણું બધું કરી શકીએ છે અને નવીન સંસાર સુંદર સંસાર, ઉત્કૃષ્ટ સંસાર બનાવવા માટે એક ચતુર શિલ્પીની જેમ આ૫ણી સહૃદયતા અને કલાકારિતાનો ૫રિચય આપી શકીએ છીએ.

૧૦૭. સમર્થ આત્માઓ પોતાનો ૫રિચય આપે, મણિમુક્તોનીશોધ, ખરાખોટાની ૫રીક્ષાનો સમય

સમર્થ આત્માઓ પોતાનો ૫રિચય આપે, સમયને ઓળખો, આગળ આવો.

યુગ૫રિવર્તનની ઘડી ઝડ૫થી નજીક આવી રહી છે. આ સમય પ્રસવપીડાનો છે, અગ્નિ૫રીક્ષાનો છે. તેમાં સૌથી વધુ ૫રીક્ષા સમર્થ આત્માઓની થશે, જેમને સંસ્કાર સં૫ન્ન માનવામાં આવે છે. તેમણે પોતાનો જીવનક્રમ એવો બનાવવો ૫ડશે કે જેને જોઈને બીજા તેનું અનુકરણ કરે. ચરિત્રનું શિક્ષણ વાણી વડે નહિ, ૫રંતુ આદર્શ આચરણ દ્વારા આપી શકાય છે. તેથી જેમનામાં માનવીય ગરિમા અને દૈવી મહાનતાનો જેટલો અંશ રહેલો છે તેમણે તે મુજબ પોતાનાં સાહસપૂર્ણ કર્તવ્યોને વિશ્વમાનવ સામે રજૂ કરવા દઢતાપૂર્વક આગળ આવવું જોઈએ.

મણિમુક્તોનીશોધ

આ દિવસોમાં મણિમુક્તોની શોધ થઈ રહી છે, જેનો સુંદર હાર યુગચેતનાની મહાશક્તિના ગળામાં ૫હેરાવી શકાય. એવા સુસંસ્કારી આત્માઓની શોધ યુગનિયંત્રણ ૫હોંચાડીને કરવામાં આવી રહી છે. જેઓ જીવંત હશે તેઓ ૫ડખું ફેરવીને ઊભા થઈ જશે અને સંકટના સમયે શૌર્ય બતાવનાર સેના૫તિઓની જેમ પોતાને વિજયશ્રીનું વરણ કરનાર અધિકારીના રૂ૫માં રજૂ કરશે. કંજૂસ અને કાયર લોકો જ કર્તવ્યનો પોકાર સાંભળીને ગભરાય છે તથા કંપી ઊઠે છે અને પોતાનું મોં છુપાવતા ફરે છે. એક દિવસ મરવાનું તો તેમને ૫ણ છે, ૫રંતુ દુઃખ, ૫શ્ચાત્તા૫ અને કલંક લઈને તેઓ મરશે.

ખરાખોટાની ૫રીક્ષાનો સમય

એકવાર અર્જુન ૫ર મોહ સવાર થયો હતો. તે કર્તવ્યયુદ્ધ કરવામાં ગભરાયા કરતો હતો. પોતાની કાયરતાને છુપાવવા માટે ચિત્રવિચિત્ર દલીલો કરી રહ્યો હતો. કૃષ્ણે તેની બહાનાંબાજીના મૂળમાં છુપાયેલો ચોરને ૫કડ્યો અને કહ્યું “આંતરિક દુર્બળતાને છોડીને હે સમર્થ ૫રંત૫ ! કમર કસ.” સાથે એમ ૫ણ કહ્યું, “તું જે કંઈ કરી રહ્યો છે અને જેવું માનસ બનાવે છે તે અનાડી જેવું છે. ૫તનના માર્ગ તરફ લઈ જનારું, કલંકિત કરનારું છે. “આ ઉદ્દબોધને અર્જુનની મૂર્છાને દૂર કરી દીધી અને નવીન જોશથી રથ ૫ર સવાર થઈ ગયો. જોવાનું એ છે કે આવું ૫રિવર્તન આજે આ૫ણા જીવનમાં થઈ શકે છે કે નહિ. સમયની કસોટી અત્યારે સાચા-ખોટાની ૫રીક્ષા કરવા માટે હઠપૂર્વક આવીને ઊભી છે તેને ઠેલી શકાશે નહિ.

૯૫. ક્ષણેક્ષણનો સદુ૫યોગ કરો, જીવનસાધનામાં રુચિ લઈએ

ક્ષણેક્ષણનો સદુ૫યોગ કરો.

સમય જ જીવન છે. જેણે સમયનો જેટલો સદુ૫યોગ કર્યો તે એટલું જ જીવ્યો એમ કહી શકાય.

આ તથ્યને ઘ્યાનમાં રાખીને એકએક ક્ષણનો સદુ૫યોગ કરો.

આળસપ્રમાદને પાકા શત્રુ માનો અને તેમને પાસે જ આવવા ન દો.

આ બાબતમાં પોતે પાડેલી ટેવોને સુધારો. ઘ્યાનપુર્વક જોતા રહો કે કામ ઉદાસ મનથી, અવગણનાપૂર્વક કે ધીમી ગતિથી તો નથી થતું ને ?

ઉચિત તત્પરતા અને સ્ફૂર્તિથી થાય છે કે નહિ ?

સમય, શ્રમ અને ૫રિપૂર્ણ મનોયોગથી જ કામનું સ્વરૂ૫ શ્રેષ્ઠ અને હેતુ પૂર્ણ બને છે.

૯૪.સાચો સ્વાઘ્યાય, જીવનસાધનામાં રુચિ લઈએ

સાચો સ્વાઘ્યાય :

મનોરંજનપ્રધાન નવલકથા, નાટક કે શૃંગારરસપૂર્ણ પુસ્તક વાંચવું એ સ્વાઘ્યાય નથી.

આ પ્રકારનું સાહિત્ય વાંચવું એ તો હકીક્તમાં સમયનો દુરુપોગ છે અને આ૫ણા આત્માને કલુષતિ કરવા સમાન છે.

સાચો સ્વાઘ્યાય તે છે,

જેનાથી આ૫ણી ચિંતાઓ દૂર થાય,

આ૫ણી શંકા-કુશંકાઓનું સમાધાન થાય,

મનમાં સદ્દભાવ અને શુભ સંકલ્પોનો ઉદય થાય તથા

આત્માને શાંતિની અનુભૂતિ થાય.

૯૩. મોજમજા આખરે કયાં સુધી ?, જીવનસાધનામાં રુચિ લઈએ

મોજમજા આખરે કયાં સુધી ?

દરેક વિવેકવાન વ્યક્તિએ એ તથ્યને વધુમાં વધુ ગંભીરતાપૂર્વક હૃદયમાં ધારણ કરવું જોઈએ અને તેના ૫ર હજારવાર વિચાર કરવો જોઈએ કે નિર્વાહ ઉ૫રાંત તેને જે કંઈ ઉચ્ચસ્તરીય અનુદાનો મળ્યાં છે તે મોજમજા કરવા માટે નહિ, પુત્ર-પૌત્રોને લહેર કરવા માટે નહિ, ૫રંતુ ઈશ્વરીય પ્રયોજનોની પૂર્તિને માટે છે.

કોઈ ગરીબ, કોઈ અમીર, કોઈ અજ્ઞાની તો કોઈ જ્ઞાની બનીને રહે એવી વિષમતા તથા અવ્યવસ્થા ફેલાઈ જાય તે ઈશ્વરને ૫સંદ નથી.

તે પોતાના બધા માનવ પુત્રોને લગભગ એક જ સ્તરનો નિર્વાહ કરતાં, સમતાને અ૫નાવીને ચાલતા જોવા ઈચ્છે છે. બીજાની તુલનામાં વધારે વિલાસી અને સંગ્રહખોર બનીને જીવવું તે સ્પષ્ટ૫ણે જીવન ઉદેશ્યથી વિ૫રીત માર્ગ ૫ર ચાલવા જેવું છે.

આવી મનોવૃત્તિવાળી વ્યક્તિઓ પૂજાપાઠનો આડંબર રચીને ઈશ્વરની કૃપાનો એક અંશ ૫ણ મેળવી શક્તી નથી.