ઋષિ ચિંતનના સાંનિધ્યમાં

જેવી તમારી દ્રષ્ટિ તેવી લાગે સૃષ્ટિ

જેવી તમારી દ્રષ્ટિ તેવી લાગે સૃષ્ટિ

મનની શરીર પર તેમજ શરીરની મન પર સતત અસર થતી હોય છે. જેવું તમારું મન એવું જ તમારું શરીર અને મન એક સિક્કાની બે બાજું છે. જો શરીરમાં કોઈ પણ પ્રકારની પીડા હોય તો મન પણ બેચેન અને દુ:ખી થઈ જાય છે. વેદાંતમાં એ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું જ્પ અપ આખા સંસારની ગતિવિધિનું નિર્માણ મન દ્વારા જ થયું છે.

જેવી આપણી ભાવના, ઈચ્છા, વાસના અથવા કલ્પના હોય તે જ પ્રમાણે આપણને શરીર મળે છે. માણસનાં માતાપિતા, પરિસ્થિતિ, જન્મસ્થળ, ઉંમર, તંદુરસ્તી, વિશેષ પ્રકારનું શરીર મેળવવું વગેરે એ આપણા પોતાના વ્યક્તિગત અને માનસિક સંસ્કારો પર આધાર રાખે છે. આપણી બહારની દુનિયા એ આપણા સંસ્કારોનો પડછાયો માત્ર છે.

સંસાર પોતે પોતાની મેળે શ્રેષ્ઠ કે ખરાબ નથી. સૂક્ષ્મ દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો આપણને દેખાશે કે આ સંસાર એવો છે કે જેવી કલ્પના આપણા અંતરમનમાં છે. આપણા અંત:કરણમાં જેવું સ્વરૂપ અંકિત થયેલું હોય છે એવી આપણી દુનિયા છે. સંસારમાં ભલું કે ખરાબ, શ્રેષ્ઠ કે નિમ્ન, ભવ્ય કે કુરૂપ વગેરે તો આપણા મનની ઉત્તમ કે નિમ્ન સ્થિતિ માત્ર છે. એ આપણા હાથની વાત છે કે આપણે આપણું જીવન ઈર્ષા, દ્વેષ તથા સ્વાર્થની આગમાં બાળીને દુ:ખી થવું કે સદ્દગુણોનો સમાવેશ કરી આપણા અંત:કરણમાં શ્રેષ્ઠતાની સ્થાપના કરી સુખમય જીવન જીવવું. સંસારમાં સુખી કે દુ:ખી રહેવું એ મનની સ્થિતિ પર નિર્ભર છે.

-અખંડજ્યોતિ, ફેબ્રુઆરી-1946, પેજ-4

કર્મની સ્વતંત્રતા :-

કર્મની સ્વતંત્રતા :-

બધી જ યોનિયોમાં માત્ર મનુષ્ય યોનિ જ એવી છે, જેમાં મનુષ્ય કર્મ કરવા માટે સ્વતંત્ર છે. ઈશ્વર તરફથી મન, બુદ્ધિ, મગજ અને વિવેક એટલા માટે મળ્યાં છે કે એ દરેક કામ માનવતાની દ્રષ્ટિએ તપાસે, બુદ્ધિથી વિચારે, મનથી મનન કરે અને ઈન્દ્રિયો દ્વારા સંપૂર્ણ કરે. મનુષ્યનો આ જન્મસિદ્ધ અધિકાર છે. જો એ પોતાના આ અધિકારનો સદ્દ૫યોગ ના કરે તો એ પોતે ઘણું ખોવે છે અને ઈશ્વરની આજ્ઞાનું પાલન નહીં કરવા બદલ પા૫નો ભાગીદાર બને છે.

કર્મ કરવું એ મનુષ્યનો અધિકાર છે, ૫રંતુ કર્મને છોડી દેવા માટે એ સ્વતંત્ર નથી. કોઈ ૫ણ પ્રાણી કર્મ કર્યા વગર રહી શકતું નથી. એવું બને છેકે જે કર્મ એણેના કરવું જોઈએ એ કાર્ય કરવા લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં એને એના કુસંસ્કારો બળજબરીથી પોતાના તરફ ખેંચે છે અને એ લાચાર બનીને એ કર્મ કરે છે. ગીતામાં ભગવાને કહ્યું છે કે જો તું અજ્ઞાન અને મોહમાં ૫ડી તારો કર્મ કરવાનો અધિકાર ચૂકી જઈશ, તો યાદ રાખજે કે સ્વભાવ અને કુસંસ્કારોને આધીન થઈ તારે કર્મ કરવું ૫ડશે. ઈશ્વર બધાં પ્રાણીઓના હૃદયમા વસેલો છે અને જે મનુષ્ય પોતાના સ્વભાવ તથા અધિકારથી વિરુઘ્ધ કર્મ કરે છે એને આ માયારૂપી દંડો મારીને એવો ફેરવે છે કે જેવી રીતે કુંભાર પોતાના ચાકડા ઉ૫ર માટીના વાસણને ફેરવે છે. ભગવાને મનુષ્યને વિવકબુઘ્ધિ આપેલી છે. એનો ઉ૫યોગ કરીને દરેક સત્કર્મ કરવાં જોઈએ. આ જન્મમાં સારાં કર્મ કર્યા હશે તો આગલો જન્મ સુધી તથા આનંદમય મળશે. આ જન્મમાં ભકિત, સેવા, દયા જેવા ગુણો ગ્રહણ કરશે તે સુખી થશે.

-અખંડજયોતિ, ઓકટોબર-૧૯૪૬, પેજ-૧૭

જીવવા લાયક જીવન જીવો.

જીવવા લાયક જીવન જીવો.

ધિક્કાર છે એવી જિંદગીને કે જે માખોની જેમ ગંદકી ૫ર બમણીને અને પ્રાણીઓની જેમ વિષયવાસનાઓમાં ૫સાર થાય છે. એવી મોટાઈને ૫ણ ધિક્કાર છે કે જે પોતે ખજુરના વૃક્ષની જેમ વધે છે, ૫રંતુ જેની છાયામાં એક ૫ણ ૫શુ૫ક્ષી આશ્રય મેળવી શકતું નથી. સાપની જેમ ધનના ઢગલા ૫ર બેસી ધનની રખેવાળી કરનાર લાલચુંનાં વખાણ કેવી રીતે કરી શકાય? જેમનું જીવન તુચ્છ સ્વાર્થની પૂર્તિમાં જ વીતી ગયું હોય તેઓ કેટલા અભાગિયા છે ! દેવાને દુલર્ભ એવું દેહરૂપી બહુમૂલ્ય રત્ન, આ ખરાબ બુદ્ધિવાળા મનુષ્યોએ કાચ અનેક કણના ખોટા ટુકડાઓના બદલામાં વેચી દીધું તેઓ કયા મ્હોંએ કહી શકશે કે એમણે જીવનનો શ્રેષ્ઠ ઉ૫યોગ કર્યો છે ? આવા ખરાબ બુદ્ધિવાળા માણસોને અંતે ૫સ્તાવું ૫ડે છે. એક દિવસ એમને પોતાની ભૂલ સમજાશે. ત્યારે એમના જીવનનો અમૂલ્ય સમય ૫સાર થઈ ગયો હશે. ૫છી એ માથાં કૂટીને ૫સ્તાશે તો ૫ણ કશું મળશે નહીં.

હે મનુષ્યો, તમે જીવવા લાયક જીવન જીવો અને બીજાને ૫ણ શાંતિથી જીવવા દો. તમારું જીવન એવું જીવો કે બીજા માટે આદર્શ અને અનુકરણ કરવા જેવું હોય. તમારા જીવનને એવું જીવી જાવકે ૫છીની પેઢી તમારા માર્ગે ચાલી જીવન ધન્ય બનાવે. તમારૂ જીવન સત્ય, પ્રેમ અને ન્યાયથી ભરેલું હોય. દયા, સહાનુભૂતિ, આત્મનિષ્ઠા, સયમ, દ્રઢતા, ઉદારતા વગેરે તમારા જીવનનું ઘ્યેય હોય. આ૫ણું જીવન માનવીની મહાનતાને ગૌરવ અપાવે તેવું હોવું જોઈએ. શ્રેષ્ઠ જીવન આત્માની પ્રગતિ કરે છે. એવું ભલું જીવન જીવો કે શાંતિથી મરી શકાય.

-અખંડજયોતિ, એપ્રિલ-૧૯૪૬, મુખપૃષ્ઠ

જીવનને ત૫સ્યામય બનાવો.

જીવનને ત૫સ્યામય બનાવો.

પ્રકૃતિનો નિયમ છે કે સંઘર્ષથી જ તેજી આવે છે. ઘર્ષણ જોવામાં તો કઠોર કર્મ લાગે છે, ૫રંતુ એના ઘ્વારા જ પ્રકાશ અને ર્સૌદર્ય પ્રાપ્ત થાયછે. સોનું તપાવવાથી વધારે શુદ્ધ બને છે અને ચમકે છે. ધાતુનો એક નકામો ટુકડો અનેક કષ્ટદાયક ૫રિસ્થિતિઓમાંથી ૫સાર થાય છે ત્યારે એને ભગવાનની મૂર્તિ બનવાનો દિવ્ય લાભ મળે છે અથવા તો એવું બીજું મહત્વપૂર્ણ ગૌરવમય ૫દ પ્રાપ્ત થાય છે.

જે મનુષ્યનું જીવન કષ્ટો અને મુશ્કેલીઓમાંથી ૫સાર થાય છે તે જ નિખરે છે. વિ૫ત્તિઓ, અવરોધો તથા મુશ્કેલીઓ સામે જે લડી શકે છે, જેનામાંથી પ્રતિકૂળ ૫રિસ્થિતિઓ સામે લડવાનું સાહસ છે એને જ જીવનના વિકાસનું સાચું સુખ મળે છે. આ ધરતી ૫ર એક ૫ણ માણસ એવો નથી થયો કે જેણે મુશ્કેલીઓ સહન કર્યા વગર કે જોખમ ઉઠાવ્યા વગર કોઈ મોટી સફળતા મેળવી હોય, કષ્ટમય જીવન માટે પોતે રાજીખુશીથી તૈયાર થઈ જવું એ જ ત૫નું મૂળતત્વ છે. ત૫સ્વીઓ જ પોતાના ત૫થી ઈન્દ્રાસન મેળવવામાં તથા ભગવાનનું આસન હલાવી નાખવામાં સમર્થ થયા છે.

આ સંસારમાં ૫રિસ્થિતિઓને મનની ઈચ્છા પ્રમાણેની બનાવવાનું એકમાત્ર સાધન ત૫સ્યા જ છે. યાદ રાખો કે આ સંસારમાં એવા જ લોકોને મહત્વ મળે છે કે જે મુશ્કેલીઓ વચ્ચે ૫ણ હસતા રહે છે, ત૫સ્યામાં જ આનંદ માને છે.

-અખંડજયોતિ, ઓકટોબર-૧૯૪૫, પેજ-૧

બડાઈ ના મારશો.

બડાઈ ના મારશો.

અભિમાન અને નીચતા, આત્મપ્રશંસા અને બડાઈના રૂ૫માં પ્રગટ થાય છે. જેનાથી તમારું સામાજિક જીવન બધા માટે અસહ્ય અને કંટાળાજનક બની જાય છે. લોકો તમારી પ્રશંસા કરી શકે છે, ૫રંતુ તેઓ તમારા મોઢે તમારી પ્રશંસા સાંભળી શકતા નથી. જો તમે તમારી પ્રશંસા ન્યાય અને સત્યથી કરતા હો, તો ૫ણ લોકો તમારા વિરોધી બની જશે અને તમારા દોષો જ દેખશે.

તમારી સફળતાને ઐતિહાસિક સ્ત્રી પુરુષોનાં કામો સાથે સરખાવીને નમ્રતા શીખો. ઊંટ પોતાની જાતને ત્યાં સુધી ઊંચું સમજે છે, જયાં સુધી તે ૫ર્વતની નીચે જતું નથી. તમારાથી મહાન પુરુષો  સાથે હળતા-મળતા રહેવાનું શીખો. એ વાતને હંમેશા યાદ રાખો કે અભિમાન કરવાથી તમે જીવનમાં ઘણું બધું ગુમાવી દો છો. અભિમાની માણસની કોઈ પ્રશંસા કરતું નથી કે મદદ કે પ્રેમ ૫ણ કરતું નથી.

અભિમાન તમારા વ્યકિતગત વિકાસને ૫ણ રોકે છે. જો તમે તમારી જાતને સૌથી મહાન સમજવા લાગશો, તો તમે તમારી જાતને વધુ મહાન બનાવવાનો પ્રયત્ન છોડી દેશો. જો તમારું કાઈ કામ પ્રશંસાને યોગ્ય અને મહાન હોય તો ૫ણ તમે તમારા વિશે કશું જ ના કહેશો. તમને ખબર ૫ડશે જ કે તમારા વિષે બીજા ૫ણ કંઈકને કંઈ જાણતા જ હોય છે. તમારા ગુણ, આવડત, હોશિયારી વધારે સમય સુધી છુપાયેલાં નહીં રહે.

તમારી આવડત વિશેષની જાહેરાત કરવાની જરૂર નથી. સૂર્યનાં કિરણોને વાદળો વધુ સમય ઢાંકી શકતાં નથી. આત્મપ્રશંસા કરવાથી આ૫ણી શકિત, હોશિયારી અને આવડતની હાંસી થાય છે. તમારા ગુણોનો વિકાસ કરો. લોકો આ૫મેળે પ્રસંશા કરશે.

-અખંડજયોતિ, ઓગષ્ટ-૧૯૪૫, પેજ-૧૮૬,

જ્ઞાનની ઉપાસના કરો

જ્ઞાનની ઉપાસના કરો

જ્ઞાનથી જ મનુષ્યને આ સંસારમાં સુખ મળે છે અને એના અભાવથી બંધનમાં બંધાઈને તે દુઃખ સહન કરે છે. જેનામાં પૂર્ણ જ્ઞાન નથી તેને સફળતા મળતી નથી. જ્ઞાનમાં ઉણ૫ રહેવાથી અસફળતા મળવાના કારણે મનુષ્ય દુઃખી રહે છે. આ સંસારમાં જ્ઞાનથી વધારે ૫વિત્ર વસ્તુ બીજી કોઈ નથી. જ્ઞાન આત્માનો સ્વાભાવિક ગુણ છે. ૫રમાત્મા જ્ઞાન સ્વરૂ૫ છે. જયારે જ્ઞાનના પ્રકાશથી અજ્ઞાનરૂપી અંધકાર દૂર થઈ જાય છે ત્યારે મનુષ્ય જન્મ અને મૃત્યુનાં બંધનોથી રહિત બનીને મુક્તિ માર્ગનો યાત્રી બની જાય છે. આવો જ્ઞાની પુરુષ બધી અવસ્થામાં પોતાની જાતને ૫રમાત્માને સમર્પિત કરી દે છે.

આ૫ણે બાહ્ય વિષયોમાં જે સુખ મેળવવા પ્રયત્ન કરીએ છીએ તે વસ્તુતઃ આ૫ણી અંદર જ છે. સત્ય અને અસત્યની સાચી ઓળખ કરવી, પોતાને ઉ૫યોગી વસ્તુઓનો સ્વીકાર કરવો તથા બિનઉ૫યોગી ચીજોનો ત્યાગ કરવો એ બધું સાચા જ્ઞાનથી જ શકય બને છે. આ જ્ઞાન સ્વાઘ્યાય અને સત્સંગથી પ્રાપ્ત થાય છે. સદ્દગ્રંથોનો સ્વાઘ્યાય કરવો તથા જ્ઞાની સંતોનો સંગ કરવો તે મનુષ્ય જીવનને સુધારવા માટે ખૂબ જરુરી છે. જે સમાજ તથા દેશમાં સાચી જ્ઞાનીઓની સંખ્યા જેટલી વધારે હશે તેની આત્મોન્નતિ એટલી જ વધારે થશે અને તે ઈચ્છિત લક્ષને પ્રાપ્ત કરી શકશે.

-અખંડજયોતિ, એપ્રિલ-૧૯૪૫, પેજ-૬૯

મનમાંથી ભયની ભાવનાને કાઢી નાખો :-

મનમાંથી ભયની ભાવનાને કાઢી નાખો :-

ભયભીત થવું એ અપ્રાકૃતિક બાબત છે. પ્રકૃતિ એવું ઈચ્છતી નથી કે મનુષ્ય ગભરાઈને પોતાના આત્મા ૫ર બોજ બને. તમારો બધો ભય, દુઃખ, ચિંતા વગેરે તમે તમારી જાતે જ પેદા કર્યા છે. જો તમે ઈચ્છો તો તમારા અંતઃકરણને ભુતપ્રેતની સ્મશાનભૂમિ બનાવી શકો છો. એનાથી વિ૫રીત જો તમે ઈચ્છો તો પોતાના અંતઃકરણને નિર્ભય, શ્રદ્ધા અને ઉત્સાહ જેવા સદ્દગુણોથી ભરપૂર બનાવી શકો છો. જીવનમાં અનુકૂળતા કે પ્રતિકૂળતા પેદા કરનાર તમે પોતે જ છો. તમને બીજું કોઈ નુકશાન ૫હોંચાડી શકતું નથી કોઈથી તમારો વાળ વાંકો કરી શકતું. તમે ઈચ્છો તો નિર્ભય બની શકો છો. તમારી સારી-ખરાબ વૃત્તિ, યશ-અ૫યશનો વિચાર કે વિવેકબુદ્ધિ જ તમારા ભાગ્યને ઘડે છે.

ભયરૂપી શંકા મનમાં પ્રવેશ કરતાં જ વાતાવરણને શંકાશીલ બનાવી દે છે. આ૫ણી ચારેબાજું એવું જ દેખાય છે અને એના લીધે બીક લાગે છે. જો આ૫ણે ભયને મનમાંથી કાઢી નાંખીશું તો આ૫ણે જીવનમાં સંતોષ અને શાંતિથી જીવી શકીશું. રહેવા માટેએ ખૂબ જરૂરી છે કે આ૫ણું મન ભયની કલ્પનાઓથી હંમેશા મુકત રહે.

આવો, આ૫ણે આજથી પ્રતિજ્ઞા કરીએ કે આ૫ણે નિર્ભય બનીશું. ભયના રાક્ષણને આ૫ણી પાસે આવવા નહીં દઈએ. શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસના દિ૫કને અંતઃકરણમાં સળગતો રાખીશું અને નિર્ભયતાપૂર્વક ૫રમાત્માની આ પુનિત સૃષ્ટિમાં ફરીશું. તમારું મન સ્વસ્થ હશે તો દુનિયામાં સુખ અને શાંતિ જ દેખાશે.

અખંડજયોતિ, માર્ચ-૧૯૪૬, મુખેપૃષ્ઠ

ઉત્સાહની સાથે વિવેક પણ જરૂરી છે

ઉત્સાહની સાથે વિવેક પણ જરૂરી છે

આપણે ઈન્દ્રિયોના ગુલામ નહિં, માલિક થઈને રહેવું જોઈએ. સંયમ વગર સુખ તેમજ પ્રસન્નતા મળી શકતાં નથી. રોજ નવા- નવા ભોગવિલાસની પાછળ દોડવાથી જીવનમાં દુ:ખ અને અશાંતિ જ મળે છે.

શ્રીમદ્-ભાગવત ગીતા વાંચવાથી, સાંભળવાથી અને સમજવાથી ઈન્દ્રિયો પર સંયમ લાવી શકાય છે. ઈન્દ્રિયોના વેગ તથા પ્રવાહમાં વહી જવું તે માનવધર્મ નથી. કોઈ પણ સાધના-યોગ, જપ, તપ, ધ્યાન વગેરેની શરૂઆત સંયમ વગર થઈ શકતી નથી.

સંયમ વગર જીવનનો વિકાસ થઈ શકતો નથી. જીવનરૂપી સિતાર પર, હ્રદયલોકમાં મધુર સંગીત એ જ સમય ગુંજે છે, જ્યારે એનાં તાર નિયમ અને સંયમમાં બંધાયેલાં હોય છે.

જે ઘોડાની લગામ સવારના હાથમાં નથી હોતી એ ઘોડા પર સવારી કરવી જોખમી હોય છે. સંયમની લગામ બાંધીને જ ઘોડાને નિશ્ચિત માર્ગ પર ચલાવી શકાય છે. એવી જ દશા મનરૂપી ઘોડાની છે. વિવેક તથા સંયમ દ્વારા ઈન્દ્રિયોને લગામમાં રાખીને જ જીવન યાત્રા આનંદપૂર્વક વિતાવી શકાય છે.

ઉછાંછળા યુવાનો ક્યારેક માનસિક, સામાજીક અને રાષ્ટ્રીય બંધનો તોડી નાખવા ઈચ્છે છે એ આપણી ભૂલ છે. જીવનમાં ઉત્સાહની સાથે સંયમ અને મર્યાદા એટલા જ જરૂરી છે, જેવી રીતે મહાભારતમાં અર્જૂનની સાથે શ્રીકૃષ્ણ ભગવાન. આ બુદ્ધિને સ્થિર કરવાનો ઉપાય છે. જીવનમાં પ્રગતિ કરવા માટે ઉત્સાહ, ઉમંગ, પુરુષાર્થ વગેરે જેટલા જરૂરી છે તેટલો જ સંયમ, મર્યાદા, સારાનરસાને પારખવાનો વિવેક પણ જરૂરી છે.

અખંડજ્યોતિ મે 1964

શક્તિનો સંચય કરો

શક્તિનો સંચય કરો

જીવન એક પ્રકારનો સંગ્રામ છે. એમાં ડગલેપગલે વિપરીત પરિસ્થિતિઓ સામે તથા મુશ્કેલીઓ સામે લડવું  પડે છે. મનુષ્યે અનેક વિરોધી તત્વોને ચીરીને પોતાની યાત્રા ચાલું રાખવી પડે છે. જ્યાં પર નજર નાખીને ત્યાં આપણે શત્રુઓથી ઘેરાયેલાં છીએ એવું લાગશે. “ દુર્બળ લોકો સબળ લોકોનો ખોરાક છે” આ કડવા સત્યનો લાચાર થઈને સ્વીકાર કરવો પડે છે. મોટી માછલી નાની માછલીને ગળી જાય છે. મોટાં વૃક્ષો આસપાસનાં નાના છોડવાઓનો ખોરાક ખેંચી લે છે અને તેથી પેલા નાના છોડવાઓ મૃત્યુના મુખમાં પહોંચી જાય છે. નાનાં જીવડાંને પક્ષીઓ ખાય જાય છે અને એ પક્ષીઓને બાજ જેવાં મોટા પક્ષીઓ મારી ખાઈ છે. ગરીબ લોકોનું અમીરો શોષણ કરે છે અને બળવાન દુર્બળને સતાવે છે.

આ બધી બાબતો પર વિચાર કરતાં આપણે એક જ નિર્ણય પર પહોંચવું પડે છે કે જો આપણે સબળ લોકોનો શિકાર ન બનવું હોય તો દુર્બળતા દૂર કરીને આપણે  એટલી શક્તિનો સંચય તો અવશ્ય કરવો જોઈએ કે કોઈ આપણને નષ્ટ ન કરી નાખેં.

સાંસારિક જીવનમાં પ્રવેશ કરતાં એક વાત સારી રીતે સમજી લેવી જોઈએ કે ફક્ત જાગરૂક અને બળવાન લોકો જ આ દુનિયામાં આનંદમય જીવનના અધિકારી બની શકે છે.

અખંડજ્યોતિ, ઓગષ્ટ- 1945  પેજ-169

જિંદગીમાં આનંદનું સર્જન કરો

જિંદગીમાં આનંદનું સર્જન કરો

ઊઠો, તમારી ચારેય બાજુ નવજીવનનાં બીજ વાવો, પવિત્ર વાતાવરણનું નિર્માણ કરો. જો તમે બીજાઓ સાથે દગો કરશો, જુઠૂં બોલશો, ષડ્યંત્ર રચશો, ઠગશો તો તેનાથી તમારું પોતાનું જ પતન થશે. તમે પોતાના જ હલકા, તુચ્છ અને નીચ સાબિત કરશો. તમારી બધી શક્તિઓ ખર્ચીને પણ બીજાનું બહુ અનિષ્ઠ કરી શકો નહિ, પરંતુ એ હરકતોથી તમારો પોતાનો સર્વનાશ અવશ્ય કરી શકો છો.

ઈમાનદારીને વળગી રહો અને યોગ્ય સાધનો દ્વારા તમારી ઉન્નતિ માટે પ્રયત્ન કરો. તમારી તાકાતને સંસારની સામે પ્રગટ કરો, કારણ કે બળવાનોને જ સુખી, ઉન્નતિશીલ જીવન જીવવાનો અધિકાર છે. જો તમે તામારી શક્તિનો પૂરાવો રજૂ નહિ કરી શકો તો દુનિયા તમને એક નિ:સહાય, અનાથ, દુર્બળ, અને અભાગિયો માનશે અને તમારા નામની સાથે બિચારાની ઉપાધી જોડી દેશે.

તેથી હું કહું છુ કે સંધર્ષ કરો. જીવતા રહેવા માટે તથા પોતાના અધિકારો પ્રાપ્ત કરવા અને એમનું રક્ષણ કરવા માટે સંધર્ષ કરો. વિશ્વાસ રાખો, આ આત્મોન્નતિના ધર્મયુદ્ધમાં તમને એ આનંદ મળશે કે જે દુનિયાની બીજી કોઈ વસ્તુથી મળતો નથી. મરેલાંની જેમ જીવવા કરતા એક વીરનું થોડીક ક્ષણો માટે જીવવું પણ વધારે સારું છે.

અખંડજ્યોતિ, ફેબ્રુઆરી- 1945  પેજ-46

રડવાથી કામ નહિ ચાલે

રડવાથી કામ નહિ ચાલે

 ઈશ્વરે મનુષ્યને સંપૂર્ણ યોગ્યતાઓ અને શક્તિઓ આપીને આ સંસારમાં મોકલ્યો છે. પરમાત્મા કદી એવું નથી ઈચ્છતા કે એમનો આ પુત્ર સિંહાસન પર બેસે અને બીજો દરવાજે દરવાજે ઠોકરો ખાતો ફરે. પિતાને પોતાનાં બધા સંતાનો વ્હાલા હોય છે. તે બધાને સુખી જોવા ઈચ્છે છે. જો તમે દુ:ખી હો તો એમાં પરમાત્માનો દોષ નથી, પરંતુ તમે પોતે પોતાના પગ પર કુહાડી મારો છો. ઈશ્વરે આપણને સુખમય સ્વતંત્ર જીવન જીવવા માટે સ્વસ્થ શરીર અને મજબૂત મન આપ્યાં છે. તે આપણો અધિકાર મેળવવા માટે અને ઉન્નતિ કરવા માટે આપ્યાં છે, રડવા કે હાય હાય કરવા નથી આપ્યાં. એ બન્ને વરદાન આપવાનું કારણ એ છે કે મનુષ્ય સુખમય જીવન જીવે.

જેઓ પરમાત્માએ આપેલી શક્તિઓનો સદુપયોગ કરે છે તેઓ સર્વ રીતે સુખી અને સંપન્ન હોય છે, પરંતુ લોકો એ શક્તિઓનો દુરુપયોગ કરે છે એમને જીવનમાં દુ:ખ ભોગવવું પડે છે. તેમને રોતાં કકળતાં જિંદગી વિતાવવી પડે છે. પોતાની શક્તિઓને ઓળખો. દુનિયામાં એવી કોઈ તાકાત નથી, જે તમને સુખ, શાંતિ અને સ્વતંત્રતાથી વંચિત કરી શકે. આજથી જ તમારી શક્તિઓનો સદુપયોગ કરવાનું શરૂ કરી દો. તમને પણ રાજસિંહાસન પર બેસવાનો અધિકાર આપમેળે જ પ્રાપ્ત થશે.

અખંડજ્યોતિ, નવેમ્બર- 1944  પેજ-235

સત્સંગનું મહત્વ :

સત્સંગનું મહત્વ   :

તમે એવા માણસોના પ્રેમપાત્ર બનવા સદાય પ્રયત્ન કરવા રહો કે દુ:ખ આવતાં તમને મદદ કરવા તત્પર બને અને અને જેમનામાં તમને બૂરાઈઓમાંથી બચાવવાની તથા નિરાશાને આશામાં બદલવાની ક્ષમતા હોય.

ખુશામત કરનારા તો અનેક મળી શકે છે. મતલબી દોસ્તો પળવારમાં આવી મળેછે, પરંતુ એવા માણસો મળવા  મુશ્કેલ છે, જે કડવી આલોચના કરી શકે, સાચી સલાહ આપી શકે, ધમકાવી શકે તથા ભયથી સાવધાન કરી શકે. રાજા તથા શાહુકારોની મિત્રતા કરવાનું  તો બધા ઈચ્છે છે, પણ સૌથી  ઉત્તમ મિત્રતા તો  મહાના આત્માવાળા ધાર્મિક પુરુષોની હોય છે. જેનીપાસે મૂડી જ મૂડી ના હોય તે કેવો વેપારી ? જેને સાચો મિત્રો ન હોય તે કેવો બુદ્ધિમાન ? ઉન્નતિ કરવા માટે મનુષ્યને શ્રેષ્ઠ મિત્રોનો સહયોગ મળે તે ખૂબ જરૂરી છે. અનેક દુશ્મનો ઊભા કરવા તે મૂર્ખતા છે, પરંતુ એનાથી વધારે મોટી મૂર્ખતા એ છે કે સારા અને સાચા માણસોનો સાથ છોડી દેવો.

નિર્મળ બુદ્ધિ તથા શ્રમમાં વિશ્વાસ આ બે વસ્તુઓ કોઈપણ માણસને મહાન બનાવે છે. ઉત્તમ ગુણો અપનાવવાથી હલકો માણસ પણ મહાન બની જાય છે. નિરંતન લગન, સાવધાની તથા સમયનો સદુપયોગ નાનાને પણ મોટો બનાવી શકે છે, હીન મનુષ્યને પણ કુલીન બનાવી શકે છે.

અખંડજ્યોતિ, એપ્રિલ-1942  પેજ-14

સત્યમાં અખૂટ બળ ભરેલું હોય છે. :

સત્યમાં અખૂટ બળ ભરેલું હોય છે.   :

તમે હંમેશા સત્ય બોલો, તમારા વિચારોને સત્યથી ભરપૂર બનાવી સત્યનું આચરણ કરો અને પોતાને સત્યથી તરબોળ રાખો. આમ કરવાથી તમને એક એવું પ્રચંડ બળ પ્રાપ્ત થશે, જે સંસારનાં તમામ બળોમાં સર્વશ્રેષ્ઠ હશે. કન્ફયુશિયસ કહેતા હતા કે સત્યમાં હજાર હાથીઓ જેટલું બળ હોય છે. એની સરખામણી ભૌતિક જગતના બીજા કોઈ પણ બળ સાથે કરી શકાતી નથી.

જે પોતાના આત્મા સમક્ષ સાચો છે, જે પોતાના અંતરાત્માના અવાજ મુજબ આચરણ કરે છે, બનાવટ, છળકપટ અને ચાલાકીને ત્યજી દઈને જેણે ઈમાનદારીને પોતાની નીતિ બનાવી લીધી છે, તે આ દુનિયામાં સૌથી બુદ્ધિશાળી મનુષ્ય છે કારણ કે સદાચરણથી મનુષ્ય શક્તિનો સ્ત્રોત બની જાય છે. એને કોઈ ભયભીત કરી શક્તું નથી. એને કોઈનો પણ ડર લાગતો નથી. જ્યારે જૂઠા અને મિથ્યાભિમાની લોકોનું  કાળજું વાતવાતમાં શંકાશીલ રહે છે અને પીપળાનાં પાંદડાંની જેમ ફફડતા રહે છે.

ધનબળ, જનબળ, શરીરબળ, મનોબળ વગેરે અનેક પ્રકારનાં બળ આ સંસારમાં હોય છે, પરંતુ સત્યનું બળ બધામાં સર્વશ્રેષ્ઠ છે.સાચો મનુષ્ય એટલો શક્તિશાળી હોય છે કે એની આગળ મનુષ્યોને તથા દેવતાઓને જ નહીં,પરંતુ પરમાત્માને પણ નમવું  પડે છે.

-અખંડજ્યોતિ, નવેમ્બર-1945  પેજ-1

પોતાની ભૂલોનો સ્વીકાર કરો :

પોતાની ભૂલોનો સ્વીકાર કરો  :

માણસ જ્યારે કોઈ ભૂલ કરે છે ત્યારે એને એની ભૂલને લીધે બીક લાગે છે. એ વિચારે છે કે જો હું ભૂલનો સ્વીકાર કરીશ તો હું અપરાધી કહેવાઈશ. લોકો મને ખરાબ કહેશે અને ભૂલનો ભોગ બનવું પડશે. એ વિચારે છે કે આવી બધી ઉપાધિઓથી બચવા માટે સારું એ છે કે ભૂલનો સ્વીકાર ના કરું. એને સંતાડું કે બીજાના માથે ઢોળી દઉં.

આવી વિચાર ધારાથી પ્રેરાઈને ખોટું કામ કરનાર હંમેશા ખોટમાં રહે છે. એક ભૂલ છુપાવવાથી વારંવાર ભૂલો કરવાની હિંમત આવે છે એને લીધે અનેક ભૂલો કરવાની અને ગુનો છુપાવવાની ટેવ પડી જાય છે. ગુનાઓના ભારથી અંત:કરણ મેલું અને દૂષિત બની જાય છે અને છેલ્લે માણસ દોષો અને ગુનાઓની ખાણ બની જાય છે.

ભૂલનો સ્વીકાર કરવાથી મનુષ્યનું મહત્વ ઘટી જતું નથી, પરંતુ એના મહાન આધ્યાત્મિક પાસાનો ખ્યાલ આવે છે. ભૂલને સ્વીકારવી એ બહુ મોટી બહાદુરી છે. જે લોકો પોતાની ભૂલનો સ્વીકાર કરે છે અને પ્રતિજ્ઞા કરે છે કે ભવિષ્યમાં આવી ભૂલ નહીં કરું તેઓ ધીમે ધીમે સુધરી જીવનમાં ખૂબ આગળ વધે છે. ભૂલને સ્વીકારવી અને સુધારવી એ આત્મોન્નતિનો ઉત્તમ માર્ગ છે. તમે ઈચ્છો તો પોતાની ભૂલ સ્વીકારી તમે નિર્ભય અને મજબૂત મનોબળવાળા બની શકો છો. આત્મબળ અને મનોબળ મજબૂત બનાવી અધ્યાત્મિક માર્ગે પ્રગતિ કરી શકાય છે. આત્માની ઉન્નતિથી આગલા જન્મમાં તમે મહાન બનવા તૈયારી કરી શકો છો. ભૂલને સુધારી લેવાથી જીવન સુખી બની શકે છે.

-અખંડજ્યોતિ, એપ્રિલ-1946, મુખપૃષ્ઠ

ગાયત્રી જ્ઞાન મંદિર – જેતપુરના દરરોજ ક્રાંતિકારી વિચારો નિયમિત આપના ઈનબોક્ષમાં મેળવા માટે સબસ્ક્રાઈબ્ડ કરો.. અને આપને આવેલ ઈમેઈલને વેરીફાય કરો, અને Free માં આપનો લવાજમ ભરાય જશે.

દરેક આર્ટીકલ્સ નિયમીત ઈ-મેઈલ દ્વારા મેળવો.

પ્રેમનું સાચું સ્વરૂપ.

પ્રેમનું સાચું સ્વરૂપ.

પ્રેમ અને આત્માનું ઉદ્દગમસ્થાન અંતરાત્મા જ છે. એને પરમાત્માની સાથે જોડવાથી જ અપાર અને સ્થાયી આનંદ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. સાંસારિક નાશવંત વસ્તુઓના ખભે જો આત્મીયતાનો ભાર નાખવામાં આવે તો એ નાશવંત વસ્તુઓનો નાશ થતાં સહારો છૂટી જાય છે અને તેથી તેમના ખભે નાખેલો બોજ એકદમ નીચે આવી જાય છે. એના પરિણામે ખૂબ ચોટ લાગે છે અને આપણે ઘણા સમય સુધી તરફડીએ છીએ. ધનનો નાશ થતાં, પ્રિયજનનું મૃત્યું થતાં કે અપયશ મળતાં કેટલાય લોકો રડતા કકળતા અને જીવનને નષ્ટ કરતા જોવા મળે છે.

રેતી પર મહેલ બનાવીને એને અજરઅમર રાખવાનું સ્વપ્ન જોનારાઓની દુર્દશા થાય છે. એવી જ દુર્દશા આ હાહાકાર કરતા પ્રેમીઓની થાય છે. ભૌતિક પદાર્થો નાશવંત છે. તેથી એમની સાથે પ્રેમ જોડવો તે એક લૂલો લંગડો અને અધૂરો સહારો છે, જે ગમે ત્યારે તૂટી પડે છે અને તે તૂટી જતાં પ્રેમીને હ્રદયવિદારક વેદના થાય છે. પ્રેમનો ગુણ તો આનંદ છે.

પ્રેમનું આધ્યાત્મિક સ્વરૂપ એ છે કે પરમાત્માને આત્માનો આધાર બનાવવામાં આવે. ચેતન અને અજરઅમર આત્માનો આધાર સચ્ચિદાનંદ પરમાત્મા જ બની શકે. તેથી જડપદાર્થો, ભૌતિક વસ્તુઓ વગેરેમાંથી ચિત્તને ખસેડીને પરમાત્મા સાથે જોડવું જોઈએ.

અખંડજ્યોતિ, જુલાઈ -1945, પેજ-148

જીવનની લગામ તમારા હાથમાં :-

જીવનની લગામ તમારા હાથમાં  :-

ભાગ્યે જયાં નાંખ્યા ત્યાં જ પડી રહીને કહીએ કે હું શું કરું? નસીબ સાથ નથી આપતું, બધા જ મારી વિરોદ્ધ છે, બધા હરીફાઈ કરવામાં પડયાં છે, જમાનો બહુ ખરાબ થઈ ગયો છે. આ બધી વાતો માણસનું અજ્ઞાન છતું કરે છે. આ અજ્ઞાને અનેકનાં જીવન બગાડ્યાં છે. મનુષ્ય ભાગ્યના હાથની કઠપૂતળી છે, રમકડું છે, કાચી માટી છે, જેને ગમે તે સમયે મસળી શકાય છે. આ બધી વાતો અજ્ઞાન, મોહ તેમજ કાયરતાનું પરિણામ છે.

પોતાના અંત:કરણમાં જીવનમાં બીજ વાવો અને સાહસ, પુરુષાર્થ તથા સત્સંકલ્પોના છોડને પાણી પિવડાવીને ઉછેરો. જોડે જોડે કુકર્મરૂપી નકામા ઘાસને ઉખાડી નાંખો. ઉમંગ, ઉત્સાહ અને પુરુષાર્થની હવાને લહેરાવો.

તમે જ તમારા ભાગ્યના, પરિસ્થિતિઓના કે પ્રસંગોના ઘડવૈયા છો. તમે જ તમારા જીવનને શ્રેષ્ઠ માર્ગે કે પતનના માર્ગે લઈ જઈ શકો છો. જ્યારે તમે સુખ અને સંતોષ મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરો છો તો એ સમયે તમારા મનમાં આવા વિચારો ચાલતા હોય છે. તેથી એ સંતોષ અને સુખના ભાવ તમારા મોઢા પર દેખાય છે. જ્યારે તમે દુ:ખી હો છો ત્યારે તમારું મોં મુરઝાયેલા ફૂલ જેવું દેખાય છે અને તમારી શક્તિ ઓછી થાય છે.

શક્તિની, પ્રેમની, બળ અને પૌરુષની વાત વિચારો, દુનિયાના શ્રેષ્ઠ, વીર અને મહાપુરુષોની જેમ તમે પોતે એવી પરિસ્થિતિનું નિર્માણ કરો. પોતાની ગરીબાઈ, અણઆવડત, કમજોરી અને નિરાશાને દૂર કરવાની ક્ષમતા તમારામાં છે, ફકત તમારા મનને અને આત્મબળને સારું વિચારવાની ટેવ પાડો. તમારી અંદર રહેલી શક્તિને ઓળખો અને જગાડો અને મહાન તથા સુખી બનો.

અખંડજ્યોતિ, સપ્ટેમ્બર-1946, પેજ-21

વિચારો જ કર્મનું બીજ છે :-

વિચારો જ કર્મનું બીજ છે  :-

પરમપિતા પરમાત્માએ સૃષ્ટિમાં કંજૂસાઈ, જાતિબંધન કે ગરીબાઈને સ્થાન આપ્યું નથી. આ ખરાબ બાબતો સમાજમાં નથી, પરંતુ આપણા અંતરના નકામા ઘાસની જેમ ઊગી નીકળી છે. અંત:કરણમાં પેદા થઈને એણે આપણું આત્મબળ તથા સામર્થ્ય હરી લીધું છે. આના લીધે જ અનેક વ્યક્તિઓમાં શરીરનું પરિવર્તન તો સ્પષ્ટ દેખાય છે, પરંતુ મન, બુદ્ધિ, અંતકરણ તેમજ સમૃદ્ધિનો વિકાસ જરાપણ દેખાતો નથી.

આ જગતમાં દુ:ખ આપનાર માત્ર એક જ બાબત છે અને તે છે મનુષ્યનાં દુષ્કર્મો.વિચાર અને કર્મમાં કોઈ ભેદભાવ નથી.વિચાર એ બી છે અને કર્મ એ બીમાંથી બનેલું વૃક્ષ છે. સુખ અને દુ:ખ એ એનાં કડવાં અને મીંઠા ફળ છે. એ ખૂબ દુ:ખની વાત એ કે સમૃદ્ધિનો ભંડાર આ જગતમાં હોવા છતાં પણ આપણે આપણા આત્માને સંકુચિત બનાવી દઈએ છીએ. એમાં દુર્ભાગ્યના નિરુત્સાહી વિચારો ભરી દઈએ છીએ અને ભયંકર દરિદ્રતા તથા ગરીબીના વિચારોથી ઘેરાયેલા રહીએ છીએ.

આપણે દરિદ્ર સંસ્કારોથી જેટલા પ્રમાણમાં લેપાતા જઈએ છીએ એટલા જ વધારે દુ:ખી થઈએ છીએ.આ આપણી સૌથી મોટી ભૂલ છે. મનમાં ગરીબીના વિચારોને ઘૂસવા જ ન દો. મારી બુદ્ધિ મંદ છે, ભાગ્ય ફરી ગયું છે, મારા નસીબમાં ગરીબાઈ જ લખાયેલી છે,આવા વિચારોને મનમાંથી કાઢી નાંખો તો અવશ્ય તમારું જીવન પરિપૂર્ણ તથા ઐશ્વર્યથી ભરપૂર બને જશે.

-અખંડજયોતિ, સપ્ટેમ્બર-1945 પેજ-196

માનસિક વિકાસનો અડગ નિયમ

માનસિક વિકાસનો અડગ નિયમ

જે પ્રકારના વિચારો આપણે રોજ કરીએ છીએ એ વિચારોના અણુઓનો મગજમાં સંગ્રહ થાય છે.  મગજનો ઉપયોગ શ્રેષ્ઠ, યોગ્ય અને સત્કાર્યોમાં કરવાથી માનસિક શક્તિનો વિકાસ થાય છે અને મગજ આળસું બનતું અને કુમાર્ગે જ્તું અટકે છે.

મગજને શ્રેષ્ઠ કે નકામું બનાવવું એ તમારા હાથમાં છે.  વિચારો અને મનન કરો. ગુસ્સો કરવાથી ગુસ્સાવાળા અણુઓની સંખ્યા વધે છે. ચિંતા, શોક, ભય તથા અફ્સોસ કરવાથી આ કુવિચારોના અણુઓને પોષણ મળે છે અને મગજ નબળું બને છે.  ભૂતકાળની દુર્ઘટનાઓને કે દુ:ખદ પ્રસંગોને યાદ કરી, દુ:ખ કે શોકને વશ થઈ મગજને નિર્બળ ના બનાવો, શરીરમાં બળ હોય, પણ જો એનો ઉપયોગ ન કરવામાં આવે તો એ બળ નાશ પામે છે.

એવી રીતે વિચાર વગરનું મગજ પણ ક્ષીણ થઈ જાય છે. નવા વિચારોનું મનમાં સ્વાગત કરવાથી મગજનો વ્યાપાર બહોળો થાય છે તથા મન પ્રફુલ્લિત બને છે.  જીવન અને આત્મબળમાં વૃદ્ધિ થાય છે.  મન તેમજ બુદ્ધિ તેજસ્વી બને છે.  જે વિચાર આપણા મગજમાં હોય છે તે જ આપણા જીવનને તેજસ્વી બનાવે છે. જે કલાનો વિચાર કે અભ્યાસ કરશો એમાં નિપુણતા મળશે.  મગજના જે ભાગનો ઉપયોગ કરશો એની શક્તિનો વિકાસ થશે તમારા વિચારો જેટલા શ્રષ્ઠ અને સશકત હશે તેટલું તમારું આત્મબળ મજબૂત બનશે અને એનો વિકાસ થશે અને અધ્યાત્મના માર્ગે તમે ઝડપથી પ્રગતિ કરી શકશો.

-અખંડજયોતિ, જુલાઈ-1946 , પેજ-10

જીવનનું લક્ષ્ય એક જ હોવું જોઈએ :

જીવનનું લક્ષ્ય એક જ હોવું જોઈએ :

લક્ષ્ય દૂર જ હોય છે અને તેના દ્રારા થનાર લાભ પણ દૂરોગામી હોય છે. વચ્ચે એવાં અનેક કામ આવી શકે છે, જેનાથી તાત્કાલિક લાભ થવાની સંભાવના રહે છે.  આવા લાભને જોઈને મનુષ્યનું મન ડગમગવા લાગે છે. તે વિચલિત થઈને પથભ્રષ્ટ થઈ જાય છે.  આવા પ્રસંગોને મનને દ્રઢ રાખવાની જરૂર છે. પોતાના જીવનના લક્ષ્ય પ્રત્યે મનુષ્યે દરેક સ્થિતિમાં સજાગ રહેવું જોઈએ..

જો આપનું લક્ષ્ય સ્થિર હશે તો આપ સેંકડો અડચણોથી દૂર રહેશો.  આપનું મન અનિશ્ચિતતા અને આંતરિક યુદ્ધમાંથી મુકત રહેશે.  ગૂંચવણ ભરેલી પરિસ્થિતિઓમાં પણ આપ નિર્ણય લઈ શકશો અને આપની ઈચ્છાશક્તિ દ્રઢ બનશે.  આપ સમયનો સદુપયોગ કરવાનું શીખી શકશો, કારણ કે જ્યારે ફાલતું વાતો તરફ આપનું ધ્યાન જ નહીં જાય તો સમયનો બગાડ પોતાની જાતે જ અટકી જશે.  લગભગ હંમેશાં આપ પોતાની શક્તિરૂપી સંપતિનો ખૂબ બગાડ કરતા રહો છો, પરંતુ લક્ષ્ય નિશ્ચિત થવાથી આપની શક્તિનો એક એક કણ તેને પૂર્ણ કરવા પાછળ લાગશે.  પોતાની શક્તિનું અનુમાન પણ આપને ત્યારે જ થશે.  સૂર્યનાં કિરણોમાં આમ તો સાધારણ ગરમી હોય છે, પરંતુ જ્યારે ઘણાં બધાં કિરણોને બિલોરી કાચ વડે એક કેન્દ્રબિંદુ પર ભેગાં કરવામાં આવે છે ત્યારે તેમાં ભસ્મ કરી નાંખવાની શક્તિ આવી જાય છે.  તમે નિર્બળતાનો અનુભવ એટલા માટે કરો છો કે આપની શક્તિકો વિખરાયેલી રહે છે.  આથી આપના જીવનનું લક્ષ્ય એક હોવું જોઈએ

અખંડજ્યોતિ, ફેબ્રુઆરી-૧૯૬૦, પેજ-૨૫